Achtergrond Info


  Reportage: trompe-l'oeil plafond Stadsherstel Amsterdam
  Van depot tot herplaatsing


 Depot Stadsherstel Amsterdam

>> Startpagina Projectvoorbeelden
>> Volgende
Pagina 1 van 3

Ze lagen al jaren in depot op een opknapbeurt en herbestemming te wachten: 5 fraaie maar zeer zwaar beschadigde plafondschilderingen. Linnen op houten ramen, aangetast door de tand des tijds. Ze sierden ooit in een plafond tussen de moerbalken. Vermoedelijk in een pand aan de Keizersgracht in Amsterdam.  

Stadsherstel Amsterdam kende de grote waarde van deze trompe-l'oeil doeken.  Artistiek zijn ze van zeer hoog niveau. Conditioneel is het bedroevend. De vraag is ook of de set wel compleet is. Waarschijnlijk ontbreekt er een lang paneel. Dan zou het ritme 2 lange, 2 schoorsteenstukken, en weer 2 lange stukken zijn.

In de rechter bovenhoek van één van de doeken vinden we sporen van brandschade. Wat hebben deze doeken allemaal meegemaakt? In welk pand hebben ze ooit gezeten? Welke meesterhand heeft ze in de 17e eeuw geschilderd? Wie kan ons meer vertellen over deze doeken?  Mail ons!

Het 50-jarig bestaan van Stadsherstel Amsterdam was de aanleiding om een nieuwe bestemming voor de doeken te zoeken. Die nieuwe plek is nog niet definitief, de restauratie van de doeken is echter al wel begonnen.

Detail van de middelste van de lange panelen. De lange panelen zijn rond de 6 meter lang en 50 cm breed.  Dit paneel oogt als het minst vervuilde doek.  Dat is niet helemaal juist: de panelen zijn namelijk van donker naar licht geschilderd. De meest lichte panelen plaatste men ver van het raam, de donkerste dicht bij het raam. Alles om de illusie van licht en ruimte in de kamer optimaal te beïnvloeden. Dit paneel was dus het verst van het raam geplaatst. De volgorde zoals op de foto hierboven houdt dus geen rekening met de historische volgorde. Ze liggen wel in de juiste richting.

De beschadigingen op de foto hiernaast vallen relatief gezien mee. De twee grote beschadigingslijnen over het geheel en de craquelé in de verf vallen zelfs op een klein fotootje helaas al meteen op.  Werk te over.

Detail van een rozet van een lang paneel. Hier is goed te zien dat een meesterhand aan het werk is geweest: de dieptesuggestie is prachtig. Meestal werden de minder belangrijke delen door leerlingen gemaakt en deed de meester zelf alleen de meest complexe delen zoals het middenrozet.

Trompe-l'oeil schilderen was in de 17e eeuw een kunst op zich en stond in hoog aanzien. Houtimitaties, marmerimitaties, stucimitaties: vanaf de 17de eeuw werden ze met name veel in West-Europese kerken en kathedralen toegepast. Dit is duidelijk een woonhuis toepassing.

Doeken als deze zijn zeer zeldzaam. In Nederland bestond een lange traditie van beschilderde plafondafwerkingen. Daarbij schilderde men meestal bloem- en plantmotieven. Deze doeken hebben echter classicistische stucmotieven. Plafondschilders waren er voldoende, Italiaanse vaklieden die de nieuwe mode van de stucplafonds konden maken nog nauwelijks. De oplossing lag in het midden. De aanwezige meesterschilders werd gevraagd de Italiaanse pleisterkunst in trompe-l'oeil na te bootsen. De periode dat dit gebeurde, duurde slechts kort. Al snel werden Italianen naar Nederland gehaald om hier hun meesterschap in pleister te tonen. De trompe-l'oeils op doek raakten in onbruik. Nieuwe interieurmodes overspoelden Europa.

Foto links: Hier is zelfs het spieraam door een gat in het doek pijnlijk zichtbaar. De doeken zijn inmiddels van deze oude spieramen afgehaald om ze echt goed te kunnen restaureren.

Foto hieronder: u ziet een doek waar ooit bewust een gat in is gemaakt. Mogelijk voor een leiding. Plafonds als deze raakten uit de mode en werden vaak weggewerkt onder een nieuw plafond waarbij de moerbalken niet meer zichtbaar waren. Optisch leek de kamer dan namelijk groter. Moest er later een leiding getrokken worden, dan ging men ruw om met zo'n oud doek in de tussenlaag. Dit is een tragisch voorbeeld.

Jaap Hulscher van Stadsherstel Amsterdam: "Vóór de restauratie hebben de doeken flink rondgezworven. Ze zijn vermoedelijk afkomstig uit een tuinkamer aan de Keizersgracht. De man die het pand in het laatste deel van de vorige eeuw verworf, nam de panelen mee en liet een nieuwe tuinkamer bij zijn eigen huis bouwen; precies zo dat de panelen daar mooi tussen de moerbalken pasten. Toen die verbouwing was afgerond, viel het resultaat hem tegen,  zag hij op tegen de restauratie en werden de panelen weer verwijderd.  Ze verdwenen in een depot op Schiphol. Uiteindelijk werden ze aan Stadsherstel geschonken. Ook hier bleven ze een jaar of 3 in depot, wachtend op een goed plan. De eerste stap is nu genomen: ze worden gerestaureerd. Hoe daarna verder, is nu nog niet  helemaal duidelijk."

>> Lees verder, pagina 2 en 3 van deze reportage



>> Weet u meer
over deze doeken, de schilder of de herkomst, mail ons!

>>
Startpagina Projectvoorbeelden
>> Home