In het centrum van Haarlem staat de Grote of St. Bavokerk. Een kerk waar je dankzij de Haarlemse orgelschool bijna altijd wel één van de beroemde orgels hoort spelen. Rescura werd begin 2007 om andere redenen gevraagd naar de Bavo te komen: de slechte conditie van het laat-vijftiende-eeuwse vieringgewelf. Sinds jaren dwarrelden er schilfers van dit bijna 30 meter hoge plafondgewelf naar beneden. In 2002 deden we een grondige inspectie en maakten we een professioneel plan van aanpak. Wie nu komt kijken, ziet weer een prachtig gerestaureerd vieringgewelf: dankzij een combinatie van digitale technieken en traditionele ambachtelijkheid.
De kerktoren van de Haarlemse Grote Kerk staat op het viering- of kruisgewelf. Helaas zijn precies op die plek in eerdere jaren veel lekkages geweest. In 2002 hebben we de situatie ter plekke voor het eerst onderzocht. Vocht en het daarna weer opdrogen van de mortel hebben gezorgd voor een verzanding van de stuclaag. De stuclagen raakten onthecht en verder werd een zoutbelasting belasting geconstateerd. De decoratieve schilderingen waren toen al deels verzeept en aan het schilferen en verpoederen. Zowel stuclaag als schilderingen waren in 1960 al eens door derden vervangen. Helaas met een te afsluitende mortelsoort. Nu moest het gewelf weer geheel gerestaureerd. Eind 2006 hakte de gemeente de knoop door. 2,5 maand later was de restauratie geheel uitgevoerd.
Daarvoor werden de vormen van de 31 decoraties eerst minutieus digitaal vastgelegd. Traditioneel doet men dit met tijdsintensief overtrekwerk. Rescura heeft een methode ontwikkeld om dit met moderne digitale hulpmiddelen zeer nauwkeurig en veel sneller te doen. Ook bij het weer terugplaatsen van de vormen kan daardoor veel tijd en mankracht worden bespaard. Steigers staan immers korter, de kerk kan weer sneller worden gebruikt, enz.
Na vastlegging van de originele tekeningen konden de slechte lagen verwijderd. Alle 20 gewelfvakken werden opnieuw behandeld. Nu met een vocht- en zoutbestendige stuclaag: een natuurlijke hydraulische kalkmortel. Deze dampdoorlatende en vochtregulerende mortel werd daarna afgewerkt met minerale verf. Een verfsoort met dezelfde goede, vochtregulerende eigenschappen. Op deze manier kan de stuclaag ook in vochtige omstandigheden lang goed blijven.
Ook de weer op te brengen 31 decoraties en 18 culotten kregen een duurzame behandeling. De culotten (de grootste ziet u op de foto links twee-na-onderste) hangen aan het gewelf op de kruispunten van de ribben. Ze zijn oorspronkelijk in hout gesneden. 9 ervan zijn bij eerdere restauraties vervangen voor bronzen exemplaren. Deze moesten geheel opnieuw worden verguld. Bij de oude houten exemplaren kon met restauratie worden volstaan.
De decoraties werden bij herplaatsing opgebracht in de secco-techniek. In de landen rond de Middellandse Zee wordt de fresco-techniek gebruikt. Noord Europa is vanwege het klimaat minder geschikt voor deze techniek. De enige fresco’s in Nederland vindt u in het kerkje van Gerlach (klik hier voor meer Gerlach-info). De schilderterm fresco (Italiaans voor 'vers') stamt van de Italiaanse uitdrukking 'buon fresco' (goed vers), een technische term die het tegenovergestelde is van 'in secco' (op droog oppervlak). De secco-techniek van Keim zorgt voor een 'verstening van de schilderlaag': schildering en stuclaag worden één en kunnen niet meer afbladderen.
Op meer dan 25 meter hoogte werd voor al deze werkzaamheden bovenop de steigers een stofvrije ‘werkplaats’ geconstrueerd. Orgels zijn zeer gevoelig voor stof! Via testvlakken op de grond werd daarom de neerslag van stof en gruis permanent gemeten. De stofvrije aanpak bleek uitstekend te werken. Verder is er nog de horizontale wijzerplaat van de klok met zijn bijzondere arm-met-hand als urenwijzer. Deze bleek nog in behoorlijk goede conditie en er kon worden volstaan met klein restauratiewerk. Het mechaniek werd door de plaatselijke klokkenmaker onderhanden genomen. Op de foto linksboven ziet u dat er ook nog een rond houten luik in het gewelf zit, schuin boven de klok. Fraai gedecoreerd. Ook dit gewelfonderdeel werd gerestaureerd.
De 31 fraaie decoraties met plantvormen, zaaddozen en vruchten zijn voor het feitelijke restauratiewerk secuur digitaal gefotografeerd en daarna via de computer overgebracht op grote sjabloonvormen (rekening houdend met de bolling van de gewelfsegmenten). De contouren van de oude decoraties wonden met deze sjablonen op hun plaats worden teruggebracht, waarna onze vakmensen de kleurvlakken waarheidsgetrouw en in de stijl van die tijd handmatig konden aanbrengen.
Het oude vieringgewelf ziet er nu weer prachtig uit, vrij van vocht en lekkageplekken en volledig vernieuwd. Het gaat dus om een reconstructie en niet om de restauratie van de laatmiddeleeuwse decoraties. Teun Bleijenberg: ‘We zouden het oorspronkelijke werk het liefst restaureren, maar die optie was hier helaas niet meer mogelijk.’ Dankzij de digitale technieken konden alle werkzaamheden in krap 2,5 maand worden gerealiseerd: vlak voor Pasen waren alle steigers verdwenen en was dit ‘nieuwe stukje St. Bavo’ voor iedereen weer te bewonderen.
Meer lezen over deze restauratie:
in Haarlems Dagblad verscheen met Pasen 2007 een uitgebreid artikel
>> klik hier en bekijk het artikel op de site van de krant
>> klik hier voor pdf van dit artikel
    
>> project Grote of Sint Bavokerk
>> project Rijksmuseum
>> project Feijenoordstadion
>> project Rapenburg
65
>> project Sieboldhuis
>> project Regentenkamer
>> project St
Gerlachus
>> project Amsterdam
CS
>> project Reguliersgracht 63
>> reportage Concertgebouw
>> reportage Henkes-wandschildering
>> reportage Oude Stadhuis Den Haag
>> reportage plafond A�dam
>> reportage particulieren
>> Download
printversie achtergrondinfo
>> Geef
u op voor digitale nieuwsbrief met projectvoorbeelden
>> Home
>> Omhoog
|
